De luchtkwaliteit is een cruciale factor voor onze gezondheid en het milieu, en Nederland is geen uitzondering. Met een groeiend bewustzijn van de impact van luchtvervuiling op onze leefomgeving, is het van vitaal belang om te begrijpen wat de kwaliteit van de lucht bepaalt, welke bronnen van vervuiling het meest significant zijn en hoe deze kwestie zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld.
In Nederland meet het RIVM op verschillende locaties in Nederland de concentraties van bepaalde stoffen in de lucht. Metingen zijn nodig om te kunnen voldoen aan Europese richtlijnen (2008/50/EG(externe link) en 2004/107/EC). Ook worden metingen gebruikt om de ontwikkelingen voor de luchtkwaliteit in beeld te brengen.
Waarom is het belangrijk om luchtkwaliteit in kaart te brengen?
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en Europese Unie hebben richtlijnen vastgesteld voor luchtkwaliteit om de gezondheid van mensen te beschermen. De WHO wil deze richtlijnen zelf aanscherpen omdat steeds meer onderzoeken de relatie leggen tussen luchtkwaliteit en welbevinden en ziektes. Deze richtlijnen benadrukken daarmee het belang van het verminderen van de blootstelling aan vervuilende stoffen om de risico’s op gezondheidsproblemen zoals luchtwegaandoeningen, hart- en vaatziekten en zelfs vroegtijdige sterfte te verminderen.
Naast een trendberekening geldt er een Europese verplichting om de bevolking te informeren over de ontwikkeling van luchtkwaliteit. Denk hierbij aan adviezen wat te doen als de luchtkwaliteit slechter wordt. Het gaat dan om blootstelling aan bijvoorbeeld smog (smogwaarschuwing(externe link)) en houtrook (stookalert). Mensen met longproblemen kunnen dan klachten voorkomen door binnen te blijven
Sterker nog: Schone lucht is net zo belangrijk voor ieders gezondheid als voldoende beweging en gezonde voeding. Schone lucht is daarmee letterlijk van levensbelang.
Waar wordt op gelet bij luchtkwaliteit metingen?
Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat luchtkwaliteit wordt beïnvloed door verschillende elementen, waaronder fijnstof, stikstofdioxide (NO2), ozon (O3), koolmonoxide (CO) en zwaveldioxide (SO2). Deze stoffen kunnen afkomstig zijn van zowel natuurlijke als door de mens gemaakte bronnen, en hun niveaus worden gemeten en geanalyseerd volgens strikte normen.
Om de luchtkwaliteit te meten, worden verschillende methoden gebruikt, waaronder vaste meetstations, mobiele meetapparatuur en satellietgegevens. In de afgelopen jaren heeft er ook een opkomst plaatsgevonden van burgermeetwerken, waarbij burgers zelf luchtkwaliteitsgegevens verzamelen en bijdragen aan het monitoren van de situatie in hun omgeving.
Zelf bijdragen aan het monitoren van luchtkwaliteit? Ondermeer het Radboud ontwikkelde de Aerocount fijnstofmeter, waarmee je op betrouwbare wijze fijnstof binnen én buiten kan meten. Klik hier voor meer informatie.
Welke trends zijn er op het gebied van luchtkwaliteit?
In Nederland zijn de top 5 belangrijkste bronnen van luchtvervuiling industrie, verkeer, landbouw, huishoudens en scheepvaart. Deze sectoren dragen aanzienlijk bij aan de uitstoot van schadelijke stoffen zoals fijnstof, NO2 en PFAS.
De impact van luchtvervuiling, met name van fijnstof, NO2 en PFAS, wordt steeds duidelijker. Langdurige blootstelling aan deze stoffen is gekoppeld aan een breed scala aan gezondheidsproblemen, waaronder luchtwegaandoeningen, hart- en vaatziekten en neurologische aandoeningen.
In de afgelopen 15 jaar is er vooruitgang geboekt in het verminderen van de uitstoot van vervuilende stoffen in Nederland, dankzij strengere regelgeving en technologische innovaties. Echter, de verwachting voor de komende 5 jaar wordt ook beïnvloed door Europees beleid, zoals de Europese Green Deal, die verdere maatregelen en investeringen zal vereisen om de luchtkwaliteit te verbeteren en de klimaatdoelstellingen te halen. Daartegenover staat dat we nog te weinig inzicht hebben over nieuwe bronnen van luchtvervuiling, zoals PFAS.
Wat is de buitenluchtkwaliteit in jouw omgeving?
Krijg via deze link een algemeen beeld van de luchtkwaliteit via de Longfonds postcode check.
En onderzoek hier de aanwezigheid van schadelijke stoffen als fijnstof (PM 2,5) en stikstof via ACCUWEATHER (voorbeeld in de link van Amsterdam).
De actuele meetgegevens van de verschillende meetstations vind je realtime en zonder bewerking/controles op luchtmeetnet.nl(externe link) . Na publicatie worden deze gegevens standaard nog op kwaliteit gecontroleerd. Daardoor kunnen deze gegevens een enkele keer achteraf nog worden bijgesteld. Voor onderzoeksdoeleinden worden voor het lopende kalenderjaar voorlopige gevalideerde data beschikbaar gesteld via data.rivm.nl/data/luchtmeetnet(externe link).
TNO publiceerde onlangs ook een interactieve fijnstofkaart, waarop je het aantal overschrijdingen ziet ten aanzien van de verscherpte WHO aanbeveling. Deze kaart vind je hier.
Kortom, de luchtkwaliteit blijft een belangrijke kwestie voor Nederland, met significante gezondheids- en milieueffecten. Door samen te werken aan het verminderen van luchtvervuiling en het bevorderen van schone energie en duurzame praktijken, kunnen we streven naar een gezondere en schonere toekomst voor alle burgers.
Bronnen
- Emissieregistratie (2023)
- EMEP, NFR-rapportage(2023), emissies uit Nederland en andere Europese landen via https://www.ceip.at/status-of-reporting-and-review-results/2023-submission
- Hoogerbrugge, R., Geilenkirchen, G.B., den Hollander, H.A., van der Swaluw, E., Visser, S., de Vries, W.J., Wichink Kruit, R.J. (2019) Grootschalige concentratie- en depositiekaarten Nederland. Rapportage 2019, RIVM rapport 2019-0091, Grootschalige concentratie- en depositiekaarten Nederland : Rapportage 2019 RIVM
- Hoogerbrugge, R., Geilenkirchen, G.B., den Hollander, H.A., Siteur, K., Smeets, W., van der Swaluw, E., de Vries, W.J., Wichink Kruit, R.J. (2021) Grootschalige concentratie- en depositiekaarten Nederland. Rapportage 2019, RIVM rapport 2021-0068, Grootschalige concentratie- en depositiekaarten Nederland. Rapportage 2021 RIVM
- Tang et al., 2018. Drivers for spatial, temporal and long-term trends in atmospheric ammonia and ammonium in the UK. https://doi.org/10.5194/acp-18-705-2018
- Wichink Kruit, R.J., Hoogerbrugge, R., Sauter, F.J., de Vries, W.J. & W.A.J. van Pul (2018). Ontwikkelingen in emissies en concentraties van ammoniak in Nederland tussen 2005 en 2016. RIVM rapport 2018-0163. Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Bilthoven.