Geschreven door: Neeltje Denissen
In de afgelopen decennia heeft de opkomst van PFAS (Per- en Polyfluoralkylstoffen) wereldwijd een vogelvlucht genomen. Het leek een wondermiddel maar staat steeds meer ter discussie vanwege de onomkeerbare aanwezigheid en gezondheidsrisico’s. Wat betekent dit voor de luchtkwaliteit en wat kun je zelf doen?
Wat is PFAS?
PFAS zijn een groep synthetische chemicaliën. Het is daarmee inmiddels een verzamelnaam voor meer dan 10.000 stoffen. PFAS zijn vet-, water- en vuilafstotend en worden daardoor ondermeer gebruikt in antiaanbaklagen, kleding, textiel en cosmetica en door de chemische industrie. Van Teflon-coatings tot brandblusschuim, PFAS vinden hun weg in ons dagelijks leven als voormalig wondermiddel, maar ze hebben ook een negatieve kant die geleidelijk aan het licht komt.
PFAS breekt niet af en de technologie is er nog niet om land, lucht en water op te schonen van PFAS. Daarmee hopen deze schadelijke chemicaliën zich op in bodem, water en lucht en vormen een groeiende zorg voor de volksgezondheid en het milieu. Inmiddels is PFAS ook een terugkerende vertragingsfactor bij bouwvergunningen. En dat is niet zonder reden.
De impact van PFAS op de volksgezondheid
Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat blootstelling aan PFAS verband houdt met een reeks gezondheidsrisico’s, waaronder verstoringen van het immuunsysteem, hormoonontregeling en zelfs kanker. De World Health Organization (WHO) heeft sommige PFAS zelfs aangemerkt als “waarschijnlijk kankerverwekkend voor mensen”.
Het RIVM meldt hierover op de site: Van PFAS is bekend dat ze schadelijke effecten kunnen hebben op de gezondheid van mensen. De stoffen kunnen bijvoorbeeld effect hebben op het immuunsysteem, op de voortplanting en ontwikkeling van het ongeboren kind. Ook kunnen PFAS een effect hebben op cholesterol in het bloed, effecten op de lever geven en nier- en testiskanker veroorzaken.. De stoffen kunnen verder schadelijk zijn voor de natuur. Ze kunnen problemen opleveren voor dieren in de top van de voedselketen, zoals vogels en zoogdieren.
De precieze eigenschappen verschillen per specifieke PFAS. De ene PFAS verspreidt zich bijvoorbeeld sneller of is schadelijker dan de andere PFAS. Ook zijn er heel veel PFAS waar nog weinig over bekend is. Van deze PFAS is dus niet duidelijk of ze ongewenste eigenschappen hebben. We weten wel dat veel PFAS niet of nauwelijks afbreken in het milieu.
Bron: PFAS | RIVM
De documentaire van Zembla van september 2022 benadrukte de urgentie van actie om de verspreiding van PFAS aan te pakken en de blootstelling aan deze schadelijke stoffen te verminderen. Hun bevindingen waren zorgwekkend en leidde tot veel discussies.
PFAS in de lucht
PFAS wordt dus veelvuldig gebruikt in producten, tot aan pizzadozen. Dat betekent ook dat PFAS regelmatig op de afvalberg belandt en daarmee verbrandt. Na verbranding wordt PFAS onderdeel van ultrafijnstof en vormt onderdeel van de luchtvervuiling. Deze PFAS ademen we vervolgens in en dringt tot door tot diep in ons lichaam.
Onlangs is voor het eerst in kaart gebracht in welke mate Europa vervuild is door PFAS. Dankzij een grootschalige samenvoeging van gegevens biedt de ‘Forever Pollution Map’ inzicht in de ‘hotspots’ en tot nu toe onbekende locaties van productie, gebruik en vervuiling door de ‘forever chemicals’. Helaas springt de BeNeLux wederom in het oog en is er bijna geen wit plekje meer te vinden.
Nieuwe regelgeving in de maak
Nederland, Duitsland, Denemarken, Zweden en Noorwegen pleiten momenteel voor een Europees verbod op PFAS. De landen hebben een officieel voorstel ingediend bij het Europees Agentschap ECHA om het gebruik en de productie van deze stoffen te verbieden. Vijf vragen en antwoorden over PFAS, dat schadelijk is voor mens en milieu.
Wat kan je doen om jouw blootstelling aan PFAS te minimaliseren?
Die regelgeving is er niet 1-2-3 en we lazen net al dat PFAS zich opstapelt in plaats van afbreekt. Wat kunnen individuen dus doen om zichzelf en anderen te beschermen?
TIP 1 : weg met de anti-aanbaklaag
De Luchtdokter voert regelmatig luchtkwaliteit metingen uit bij bedrijven en particulieren. Bij die laatste groep is de anti-aanbakplan altijd goed terug te vinden. Naast de gebruikelijke fijnstof piek na het koken en bakken is er namelijk een chemicaliën nasleep. Kleine oneffenheden en beschadigingen in een pan met een anti-aanbaklaag zorgen al direct voor gezondheidsrisico’s. Weg ermee dus en investeer in plaats hiervan in een keramische of metalen pan.
PFAS in de lucht
PFAS laat zich lastig filteren als ultrafijnstof.
Investeringen in hoogwaardige luchtfilters en ioniserende luchtreinigers kunnen ook helpen bij het verminderen van de hoeveelheid PFAS die wordt ingeademd. Let echter wel op bij een luchtreiniger met ionisator, omdat hierbij schadelijke Ozon kan vrijkomen.
Zie ook de OneLife X luchtreiniger met veilige, gepatenteerde plasmatechniek
Lees het blog over ioniserende luchtreiniging.
Conclusies PFAS
In conclusie, PFAS vormen een groeiende zorg voor de volksgezondheid en het milieu. Door bewust te zijn van de risico’s van PFAS en stappen te ondernemen om blootstelling te verminderen, kunnen individuen bijdragen aan een gezondere en veiligere leefomgeving voor iedereen. Luchtreinigers met een ionisator en bewuste productkeuzes (weg met pannen met anti-aanbaklaag) maken al een groot verschil
Het is echter belangrijk op te merken dat het verminderen van blootstelling aan PFAS niet alleen afhangt van individuele acties, maar ook van bredere beleidsmaatregelen en regelgeving om de productie en het gebruik van deze chemicaliën te beperken. Overheden en industrieën moeten samenwerken om alternatieve en veiligere materialen en processen te ontwikkelen om het gebruik van PFAS te verminderen en te voorkomen dat deze stoffen zich ophopen in het milieu.